Jak reagować na agresję i trudne zachowania uczniów? Praktyczny poradnik od Ewy Drobek
28 sierpnia, 2025 2025-08-28 10:19Jak reagować na agresję i trudne zachowania uczniów? Praktyczny poradnik od Ewy Drobek
Jak reagować na agresję i trudne zachowania uczniów? Praktyczny poradnik od Ewy Drobek
Ewa Drobek Każdy nauczyciel prędzej czy później stanie twarzą w twarz z trudnym zachowaniem ucznia – krzykiem, przekleństwem, zamknięciem się w sobie albo jawnym buntem. To momenty trudne, czasem frustrujące, a nawet raniące. Ale też bardzo ważne – bo to, jak zareagujemy, buduje albo burzy naszą relację z klasą. W tym artykule znajdziesz proste, praktyczne strategie radzenia sobie w takich sytuacjach oraz sposoby, jak konstruktywnie przekazywać krytykę – tak, by uczniowie ją przyjęli, a nie zamknęli się jeszcze bardziej.
Ewa Drobek podaje siedem praktycznych porad jak w kryzysowych sytuacjach budować relacje z swoimi uczniami. Taka postawa może budować więź, ale również dawać poczucie bezpieczeństwa.
- Reaguj na zachowanie, nie na osobę
Zamiast:
– „Znowu jesteś bezczelny!”
Lepiej:
– „Sposób, w jaki do mnie mówisz, jest dla mnie nie w porządku. Potrzebuję, żebyś rozmawiał ze mną spokojnie.”
Oddzielając zachowanie od osoby, pokazujesz, że nie oceniasz ucznia jako „złego”, tylko zwracasz uwagę na konkretny problem. To daje przestrzeń na zmianę, a nie stawia ucznia w roli „przegranego”.
- Zachowaj spokój (nawet jeśli się gotujesz)
Twoja reakcja modeluje reakcję ucznia. Jeśli zareagujesz krzykiem – dajesz przyzwolenie na krzyk. Zamiast natychmiast „oddać emocję”, możesz powiedzieć:
– „Widzę, że jesteś bardzo zdenerwowany. Chcę z tobą o tym porozmawiać, ale potrzebuję chwili, żeby się uspokoić.” To uczy, że emocje są ok – ale możemy je regulować.
- Ustal zasady, zanim będą potrzebne
Trudne sytuacje często da się złagodzić prewencją. Na początku roku (lub nowego etapu) ustal z klasą zasady zachowania. Zapiszcie je wspólnie, nazwijcie, omówcie. Jeśli zasady są „nasze” (a nie „narzucone”), łatwiej ich przestrzegać. Dobry przykład: „W naszej klasie mówimy do siebie z szacunkiem – nawet kiedy się nie zgadzamy”.
- Daj uczniowi wybór (ale mądry)
Dziecko, które czuje się bezsilne, częściej reaguje agresją. Jeśli dasz mu wybór – odzyskuje poczucie kontroli.
Zamiast:
– „Usiądź teraz, bo inaczej wyjdziesz z klasy!”
Lepiej:
– „Możesz teraz usiąść i dokończyć zadanie albo poczekać chwilę i wrócić do pracy za 5 minut. Co wybierasz?”
- Krytyka, która buduje – model FUKO
Gdy chcesz przekazać trudny komunikat, użyj schematu FUKO:
F – Fakty: „Nie oddałeś zadania w terminie.”
U – Uczucia: „Jest mi przykro, bo zależy mi na twoim rozwoju.”
K – Konsekwencje: „Nie mogę ci wystawić oceny.”
O – Oczekiwania: „Potrzebuję, żebyś na przyszłość oddawał pracę w terminie.”
To jasna, spokojna informacja – bez oceniania, moralizowania i złości.
- Po burzy – rozmowa, nie kara
Kiedy emocje opadną, wróć do rozmowy. Zamiast:
– „Znowu przeszkadzałeś, dostajesz uwagę”
Zaproś ucznia do refleksji:
– „Co się stało wtedy na lekcji? Co możesz zrobić inaczej następnym razem?”
To buduje odpowiedzialność, nie tylko posłuszeństwo.
- Praktyczne ćwiczenie – skarpetka emocji
To prosta technika na odreagowanie napięcia:
Poproś ucznia, by „wyrzucił z siebie złość” w bezpieczny sposób – np. ściskając piłkę antystresową, kręcąc długopisem, pisząc na kartce, co go zdenerwowało. Potem możecie to omówić lub… wrzucić do „skarpetki złości” (czyli woreczka, który symbolicznie zamyka trudne emocje).
Na koniec – refleksja
Jako nauczyciele nie jesteśmy od tego, by „trzymać dyscyplinę”. Jesteśmy od budowania relacji, w których uczniowie uczą się nie tylko wiedzy, ale też bycia z innymi. A to znacznie trudniejsze – i znacznie ważniejsze. Na koniec zostawiam Ci Drogi Nauczycielu cytat, który warto mieć w głowie, szczególnie w trudnych momentach: „Dziecko nie jest problemem do rozwiązania, ale człowiekiem do zrozumienia.” – Jesper Juul. Tak samo jak Ty! Szukaj sposobu na rozwiązanie problemu, nie powodu aby się ciągle wkurzać.
Przydatna literatura:
Thomas Gordon – „Wychowanie bez porażek” – o komunikacji bez agresji.
Marshall Rosenberg – „Porozumienie bez przemocy” – model empatycznej rozmowy.
Joanna Berendt – „Dogadać się z uczniami” – praktyczny poradnik dla nauczycieli.
Jacek Pyżalski – „Agresja elektroniczna i cyberprzemoc” – szerszy kontekst przemocy.
Janusz Korczak – „Jak kochać dziecko” – nadal aktualne, głęboko ludzkie spojrzenie.
