Czy wiesz, co, jak i komu komunikujesz?
26 listopada, 2025 2025-11-26 13:37Czy wiesz, co, jak i komu komunikujesz?
Aga Chojnacka - Al Atat Komunikacja to nieodzowny element wszystkich ludzkich relacji. Może budować, wzmacniać i pozytywnie wspierać lub burzyć, podważać i niszczyć. Nasze codzienne wybory komunikacyjne – zarówno te mniej i bardziej świadome, nigdy nie pozostają w próżni i zawsze są odpowiedzią lub sygnałem zwrotnym wynikającym z otaczającego nas środowiska, ludzi, danego życiowego kontekstu. W takiej właśnie codziennej komunikacji, zwracamy często uwagę na to co mówimy i piszemy, niestety równie często umykają nam takie elementy jak komunikacja niewerbalna – to co mówi język naszego ciała, grymasy naszej twarzy, gesty rąk, spojrzenie.
Jako nauczyciele, musimy pamiętać o tym, że nasze wybory komunikacyjne, nie tylko reprezentują to kim jesteśmy, ale wpływają na to jak i co myślą o sobie nasi uczniowie i jakie modele i częstotliwość komunikacji stają się ich codziennym wzorem. To co mówimy, ile mówimy i w jaki sposób to robimy (ton, gestykulacja etc.) służy nie tylko przepływowi informacji w naszych klasach, ale też tworzy atmosferę i wychowuje nowe pokolenia rozmówców, mówców i słuchaczy.
Typy komunikacji klasowej
Tak jak wspomniałam powyżej, w naszych klasach i przestrzeniach szkolnych komunikacja odbywa się w różnych formatach: werbalnych, niewerbalnych, pisanych, medialnych. Wszystkie te elementy tworzą i aktywnie wpływają na interakcje między nauczycielami i uczniami, oraz o czym należy pamiętać – samymi uczniami między sobą.
Aby lepiej zrozumieć modele komunikacji, a tym samym wzmocnić nasze pozytywne wybory komunikacyjne, przyjrzyjmy się następującym kategoriom i typom komunikacji. W miarę rozpoznawania kolejnych modeli w swoich codziennych wyborach klasowych, warto zwrócić uwagę i zastanowić się nad różnorodnością formatów komunikacyjnych podczas naszych zajęć i ich równomiernej dystrybucji. Na przykład, wiemy już od jakiegoś czasu, że całe zajęcia prowadzone w formie wykładu, którego słuchają uczniowie, spowodują, iż większość informacji może im umknąć lub stracimy ich zainteresowanie tematem. Natomiast poprowadzenie zajęć, z elementem krótkich poleceń, dyskusji oraz notatki pisemnej – będzie nie tylko przyjemniejsze dla uczniów, ale i podniesie ich poziom zaangażowania, uwagi oraz poprawi retencję informacji i skojarzeń.
Patrząc na typy komunikacji poniżej, odnotuj te, które wybierasz najczęściej oraz te, które rzadziej lub nigdy nie są praktykowane. Podejmij się refleksji, które z form komunikacji muszą pojawiać się regularnie na twoich zajęciach, aby wszystkie rodzaje komunikacji i style komunikacyjne uczniów zostały pozytywnie rozwinięte?
Komunikacja niewerbalna
- Język ciała: to grymasy naszej twarzy, gesty, nasza postawa ciała, kontakt wzrokowy oraz inne elementy, które w mniej lub bardziej kontrolowany sposób wyrażają nasze emocje i wzmacniają nasze komunikaty werbalne, tym samym mocno wpływając na tworzenie klasowej atmosfery.
- Komunikacja wizualna/medialna: składa się z wyborów materiałów zdjęciowych, filmowych, czy internetowych, takich jak wykresy, diagramy, plakaty, infografiki, czy nagrania, które mają dopełnić nasz przekaz ustny i pomóc zaangażować uczniów w temat zajęć oraz poprawić ich poziom jego zrozumienia.
- Aktywne słuchanie: czyli uważność i skupienie, które nauczyciele i uczniowe powinni sobie wzajemnie okazywać aby budować relacje i wspierać się w zrozumieniu swoich komunikatów i ich intencji.
Komunikacja werbalna
- Komunikacja mówiona: czyli taka, która zawiera słowa, instrukcje, polecenia, wykłady, dyskusje, pytania i odpowiedzi wymieniane pomiędzy nauczycielami i uczniami.
- Komunikacja pisemna: zawiera zadania, notatki, informacje zwrotne, polecenia pisemne i jakiekolwiek inne pisane źródła informacji, które przekazujemy uczniom.
Te wymienione powyżej typy komunikacji mają miejsce w różnych ustawieniach i formatach wymiany informacji w naszych klasach i w zależności od tego, kto mówi do kogo i w jakim celu, mogą występować w następujących układach:
- Nauczyciel – Cała Klasa: najczęściej na początku i końcu zajęć, kiedy nauczyciel wprowadza temat lekcji, jej cele, podaje ogólne elementy zajęć, lub podsumowuje je refleksją i zapowiedzią kolejnych zadań.
- Nauczyciel – Grupy Uczniów: zazwyczaj w toku zajęć kiedy dzieci pracują w parach lub grupach 3-4 osobowych, które pozwalają nauczycielowi wspierać indywidualne ścieżki lub style pracy oraz wzmacniać relacje klasowe i współpracę.
- Nauczyciel – Uczeń: to interakcje 1 na 1 zarówno podczas zajęć jak i poza nimi (konsultacje, dodatkowe projekty, pomoc), które mają na celu indywidualną pomoc lub udzielenie wrażliwej informacji zwrotnej.
- Uczeń – Nauczyciel: czyli te sytuacje, w których uczeń zwraca się do nauczyciela, z pytaniem, obserwacją, pomysłem lub prośbą.
- Uczeń – Uczeń: podczas pracy w grupach, dyskusji, pracy w parach lub udzielaniu sobie informacji zwrotnej.
Uczniowie – Uczniowie: kiedy grupy dzielą się swoim projektem, prezentacją lub pomysłem
- Dyskusje Klasowe: otwarta forma komunikacji podczas, której wszyscy mają prawo do głosu, po wstępnie ustalonych zasadach wstaje jego szacunku i zrozumienia różnych pomysłów i perspektyw.
- Udzielanie Informacji Zwrotnej: praktyka mająca miejsce między nauczycielem i uczniem, jak i między samymi uczniami – polegająca na refleksji nad czyjąś pracą – jej mocnymi i słabymi stronami oraz kolejnymi krokami.
Jak można wywnioskować z wymienionych powyżej formatów komunikacji, ich świadomość i celowość w naszych codziennych wyborach jest niesłychanie ważna. W obecnej kulturze mediów społecznościowych promowane są krótkie i łatwe formy komunikacyjne, często mające mało wspólnego z budowaniem pozytywnych relacji i rozumieniem siebie nawzajem. Tym samym umiejętności komunikacyjne naszych dzieci są ograniczane, a dobry przykład jest coraz bardziej potrzebny. To co dzieje się w naszych klasach i czas, który poświęcamy na wplecenie różnych formatów i modeli komunikacyjnych jako narzędzi nauczania jest nieodzowny i bezcenny.
Przygotowując kolejne zajęcia, zatrzymaj się i pomyśl jakie będą twoje wybory komunikacyjne: kto będzie mówił, do kogo, i ile, kto będzie notował i kiedy, czy będzie przestrzeń do indywidualnej refleksji, lub klasowej rozmowy? Pamiętaj, że nasze wybór komunikacyjne mają potencjał zostać modelem pozytywnej komunikacji naszych uczniów.
Jest to pierwszy artykuł z cyklu : Jak nas słyszą tak nas widzą, czyli o praktykach, które budują i rujnują komunikację w społecznościach klasowych i szkolnych. Jeśli chcesz zgłębiać wiedze w tym temacie to zapraszamy do zapoznania się z innymi treściami.
