"Houston, mamy problem!". Jak możemy naprawić złe praktyki komunikacyjne i ich konsekwencje | Program PROJEKTOR

Praktyki i nawyki komunikacyjne, tak jak nasz język, akcent czy styl wypowiedzi, są indywidualne dla każdego z nas. Każdy z nas ma swój idiolekt – czyli unikalny zasób słów, wyrażeń, powiedzonek, typów intonacji, akcentowania – innymi słowy linie papilarne naszego modelu komunikacyjnego. Z racji tego, że nie posiadamy swoich „bliźniaków komunikacyjnych”, już od samego początku naszej komunikacji z innymi musimy pamiętać, że wzajemne zrozumienie jest wynikową wielu założeń, generalizacji, dedukcji, a czasem nawet szczęśliwych trafów. Szczęśliwy traf jest tu słowem kluczem, albowiem każde z nas wie ile razy nasze pułapki, nieporozumienia lub błędy komunikacyjne sprowadziły nas na przysłowiowe manowce, albo były przyczyną problemu lub konfliktu.

Specjaliści do spraw komunikacji

W naszych klasach i społecznościach szkolnych jesteśmy otoczeni przez rozmówców i odbiorców komunikacji w przeróżnych grupach wiekowych, modelach językowych i kontekstach życiowych, tym łatwiej o konflikt lub załamanie w komunikacji. Często, źle przedstawione lub odebrane intencje, błąd w komunikacji tematów lub celu zadania może wpłynąć nie tylko na jedne zajęcia, ale i cały tok pracy z jednym uczniem, a zdarza się, że i z całą klasą. A zatem co możemy zrobić, aby naprawić złe praktyki komunikacyjne naszej klasy i odwrócić ich konsekwencje?

Poniżej znajdziecie 8 praktyk klasowych, które nie tylko odbudują wasze relacje, ale i pozytywnie wzmocnią kanały waszej komunikacji.

Stacja Relacja

Zanim pociąg twoich zajęć wjedzie na „peron polecenia”, zatrzymaj się chociaż na 5-6 minut na „stacji Relacja”. Rita Pearson (znana edukatorka amerykańska, która zasłynęła swoim występem na TED Talki) wypowiedziała słynne i bardzo ważne dla nas zdanie „Dzieci nie uczą się od ludzi, których nie lubią.” Dlatego, niezależnie od tego jak bardzo gonią cię terminy realizacji podstawy programowej, o ile nie zainwestujesz czasu na budowanie pozytywnych relacji, klasowych przyjaźni i porozumień między tobą i uczniami i nimi samymi, nie będziesz miał/a takiego samego wpływu na ich edukację. Często zwykłe poniedziałkowe pytanie: „Jak tam po weekendzie?” „Kto czuje się gotowy do nauki, a kto chciałby jeszcze napić się wody, przejść po korytarzu, lub po prostu przeciągnąć?” Przypominają nam wszystkich że nasi podopieczni są przedewsztkim młodymi, ludźmi którym musimy najpierw pomóc zaspokoić podstawowe potrzeby zanim będą gotowi się uczyć.

Słuchowiska/kręgi Komunikacyjne

Często zarzewiem konfliktu lub załamania komunikacji nie jest błędny komunikat lub niewłaściwa wypowiedź, a problemy z aktywnym słuchaniem i głębokim zrozumieniem drugiego rozmówcy. Słuchowiska/lub kręgi komunikacyjne to takie momenty w życiu naszej klasy/szkoły, kiedy siadamy razem ( na podłodze, w kręgu krzeseł, na ławkach, na trawie etc.) i dzielimy się swoimi smutkami, frustracjami lub problemami, bez obaw przed oceną. Takie spotkania pozwalają się każdemu wypowiedzieć, bez presji wchodzenia z nikim w dyskusje, jako że wszyscy nastawieni jesteśmy podczas nich na aktywne i uważne słuchanie innych i mówienie o sobie, a nie odpowiadanie na nasze wypowiedzi.

Cichy czat

Głównym rodzajem komunikacji w naszych salach jest komunikacja werbalna, my mówimy, uczniowie mówią, ogólna kakofonia dźwięków i dyskusji, w której zdarzy nam się zapomnieć, że statystycznie co 3 dziecko nie reaguje najlepiej na komunikację mówioną i nie jest najlepszym rozmówcą, a doskonale radzi sobie z cichymi przemyśleniami, ich zapisem i czytaniem poleceń. Dla takich uczniów, oraz dla równowagi nas wszystkich, każde z naszych zajęć powinny mieć element „cichego czatu” czyli możliwości zapisania swoich przemyśleń, stworzenia odpowiedzi, refleksji lub notatki (i wymiany jej z innymi). W ten sposób zapewniamy też „głos”, tym którzy wydawałoby nam się do tej pory nie mieli dużo do (głośnego) powiedzenia.

Informacje zwrotne

W naszej codziennej komunikacji, nie tylko tej klasowej, ale i każdej innej, często zdarza się nam nie udzielać sobie informacji zwrotnej. Możemy czegoś nie dosłyszeć, lub nie do końca wiedzieć co mamy przez dany komunikat rozumieć i jak go mamy zinterpretować. W takich sytuacjach, zamiast szybko zapytać o sprostowanie, wytłumaczenie, powtórzenie lub podanie przykładu, który naprowadzi nas na dobre tory – często przemilczamy całą sytuację, co może z biegiem czasu doprowadzić do zawalenia się „Jengi” naszej klasowej komunikacji, poprzez zwiększoną w niej ilość niekontrolowanych „dziur”. Dlatego też, informacje zwrotne: potwierdzenie zrozumienia, prośba o wytłumaczenie na inny sposób, sprawdzenie czy dane słowa przekładają się w poprawną praktykę zdecydowanie usprawnią każde zajęcia.

Telefon do przyjaciela

Czasami może się zdarzyć, że rozłam komunikacji lub konflikt uczniowie/uczeń nauczyciel zaszedł już tak daleko, że żadnej ze stron nie pomagają działania i próby naprawcze. W takich trudnych momentach, warto jest poprosić o pomoc szkolnego przyjaciela – może być to szkolny pedagog, zaufany wychowawca inne klasy, lub ulubiony nauczyciel innego przedmiotu. Wprowadzenie takiej osoby do klasowego dialogu i jawne poproszenie jej o pomoc, pokaże naszym wychowankom, że nie kieruje nami ego lub duma, tylko autentyczna chęć porozumienia i współpracy z nimi.

Klasowe „hacki” czasowe

Każdy nauczyciel w przeciągu swojej kariery zawodowej nie raz się przekonał ile czasu można zmarnować rozdając papier, pomoce klasowe, materiały plastyczne, kopie lektury etc. Dlatego ważnym jest, aby nasi uczniowie mieli otwarty dostęp i dobrze znane miejsca materiałów klasowych, o które nie muszą prosić nauczyciela w momencie kiedy ich potrzebują. Kolejnym elementem, który również oszczędza nam czas jest jasna rutyna/praktyka otwierania i zamykania zajęć – czyli uzgodnieniem z uczniami na co zawsze poświęcamy pierwsze i ostatnie 5 minut zajęć, aby nie spędzać ich powtarzając zawsze te same komunikaty: „Usiądźcie proszę”, „ Wyjmijcie podręczniki” etc.

Pamiętaj o pomocach wizualnych

Tak jak cichy czat pomaga uczniom, których głos jest bardziej wewnętrzny, pomoce wizualne pomagają wszystkim, tak więc upewnij się, że zarówno przestrzenie cyfrowe (platformy szkolne) jak i fizyczne (tablice korkowe, tablice ścieralne, drzwi szafek i te do klasy) są wizualną dokumentacją tego co dzieje się na twoich zajęciach i kto uczy się w danej klasie. Takie przestrzenie pozytywnie wpływają na poczucie wartości uczniów i ich poziom samooceny, a co za tym idzie podwyższają motywację wewnętrzną do nauki.

Mów mniej

Tej praktyki nie trzeba chyba tłumaczyć, kiedy my zabieramy mniej głosu na zajęciach, nasi uczniowie automatycznie dostają więcej przestrzeni na swoje przemyślenia, dyskusje i decyzje, a co za tym idzie rozwijają nie tylko swoje umiejętności komunikacyjne, ale i sprawczość, zaradność i klasową współpracę.

W naszej pracy w społecznościach klasowych i szkolnych warto pamiętać, że nie ma jednego właściwego/poprawnego typu komunikacji, i że nasze style komunikacyjne mogą mieć wiele odcieni od asertywnych przez pasywne, agresywne, do empatycznych i analitycznych. Każdy z nas niesie w sobie swoje przyzwyczajenia, nawyki i praktyki komunikacyjne, które albo są dla niego najwygodniejsze lub też są jednymi w naszych zasobach i narzędziach językowych. Jako dorośli mamy większy stopień świadomości i sprawczości, jeśli chodzi o praktyki naprawcze i wybór modeli i formatów komunikacyjnych w naszych klasach i szkołach. Wiąże się z tym większą odpowiedzialność, aby naszą postawą – tym co robimy, mówimy i jakim tonem i gestem to komunikujemy pokazywać naszym dzieciom na co dzień jak być dobrym słuchaczem, rozmówcą i mówcą. Takim człowiekiem, który nie tylko zyska sympatię i szacunek swojej społeczności, ale im je okaże.

Jest to trzeci – kończący artykuł z cyklu : Jak nas słyszą tak nas widzą, czyli o praktykach, które budują i rujnują komunikację w społecznościach klasowych i szkolnych. Jeśli chcesz zgłębiać wiedzę w tym temacie to zapraszamy do zapoznania się z macierzą stylów komunikowania i stylami komunikacji.

Blog