Samoregulacja w codziennych wyzwaniach szkolnych
30 stycznia, 2024 2024-01-30 13:49Samoregulacja w codziennych wyzwaniach szkolnych
Małgorzata Węglińska „Samoregulacja w szkole. SELF-REG” autorstwa dr. Stuarta zgłębia temat samoregulacji i przedstawia skuteczne sposoby implementacji jej w środowisku szkolnym. Autor, wykorzystując swoją wiedzę i doświadczenie, przedstawia nam wartościowe narzędzia do zrozumienia oraz wspierania samoregulacji u dzieci i młodzieży.
System Samoregulacji umożliwia dzieciom osiąganie, utrzymywanie i zmiany poziomu energii adekwatnie do sytuacji, w której się znajdują. Pomaga w dostosowywaniu swoich emocji, podtrzymywaniu uwagi, ignorowaniu dystraktorów i rozumieniu różnorodnych interakcji społecznych. Można stwierdzić, że samoregulacja jest niezbędna do tego, by dzieci były w stanie skutecznie radzić sobie w nauce oraz życiu społecznym.
Autor zgłębia temat samoregulacji poprzez model pięciu obszarów: biologicznego, emocjonalnego, poznawczego, społecznego i prospołecznego. Porusza również tematy związane z samoregulacją w edukacji specjalnej, zdrowiem psychicznym dzieci oraz dobrostanem psychicznym nauczycieli. Każdy z obszarów został bardzo dokładnie opisany z uwzględnieniem teorii, badań, jak również konkretnych narzędzi do wdrożenia w szkole.
Obszar biologiczny samoregulacji odnosi się do aktywności lub poziomu energii w układzie nerwowym. Z tego rozdziału dowiemy się, że na biologiczną samoregulację mają wpływ dwa układy:
– współczulny, który sprawia, że dzieci działają impulsywnie;
– przywspółczulny, który spowalnia ich reakcje.
Zależnie od tego, czy dziecko znajduje się w stanie niskiej aktywności, czy nadmiernej możemy stosować regulację w dół lub w górę, a jak to zrobić dowiemy się dzięki przykładom opisanym w książce, np. możemy pomóc dzieciom odzyskać równowagę poprzez zmianę drażniącego dzwonka na gong tybetański, udostępniając dzieciom zabawki typu fidget toys, czy też usuwając niepotrzebne materiały wizualne z klasy.
Obszar emocjonalny jest z pewnością wymagający, bo chociaż łatwo jest rozpoznać uczucia i nastroje dzieci, to ich regulacja nie zawsze jest prosta, często wymaga wprowadzenia długofalowych działań zarówno w domu, jak i w szkole. Z pewnością ważne jest podnoszenie świadomości dzieci na temat emocji, które może się odbywać poprzez czytanie i dyskusję, rozpoznawanie i nadawanie gradacji emocjom, czy też metodę SNAP, która pomaga dzieciom w zatrzymaniu się i szybkiej analizie swojej reakcji emocjonalnej na bodźce.
Obszar poznawczy jest z pewnością bliski nauczycielom, ponieważ ma największe odniesienie do pracy w szkole. Obszar ten obejmuje procesy takie jak zapamiętywanie, utrzymywanie uwagi oraz rozwiązywanie problemów. Utrzymanie uwagi pochłania wiele energii, dlatego ważne jest wpieranie dzieci w tym procesie, można to zrobić na różne sposoby, często bardzo proste do wprowadzenia. Autor podkreśla poznawczą wartość zabaw i gier typu „Szymon mówi…”, tor przeszkód, podchody, czy też gier wideo wymagających aktywności fizycznej np. Just Dance. Gry pozwalają w prosty sposób podnieść poziom energii dzieci. Kolejnym ważnym aspektem jest nauczenie dzieci, jak kształtować swoją samoregulację poznawczą, w książce znajdziemy wskazówki, jak to zrobić m.in. prosty model, który obejmuje fazę planowania – polegającą na wyznaczeniu celów , fazę działania – polegającą na wprowadzeniu samokontroli i samoobserwacji oraz fazę autorefleksji – obejmującą samoocenę oraz dostrzeżenie swoich reakcji.
Obszar społeczny oraz prospołeczny są ze sobą w pewnym stopniu powiązane. W przypadku obszaru społecznego autor zwraca głównie uwagę na zdolność dziecka do rozumienia różnych sytuacji społecznych i funkcjonowania w nich, w tym rozdziale poświęcono dużo uwagi interakcjom pomiędzy dziećmi np. podczas współpracy w grupach. Pojawia się również temat współregulacji, który polega na rozumieniu się nawzajem i dostosowywaniu swoich zachowań. Obszar prospołeczny w dużej mierze został poświęcony empatii. W książce znajdziemy kilka pomysłów na to, jak z rozmawiać z dziećmi o empatii. Jak się okazuje ogólnodostępne filmy i bajki mogą stanowić idealną podstawę do przeprowadzenia zajęć na ten temat. Doceniam, że w tym obszarze został wspomniany wolontariat. Autor proponuje wykorzystanie pozytywnych wzorców, jednak nie bardzo odległych, które mogą wydawać się dzieciom nieosiągalne, lecz bardzo bliskich np. omówienie działań innych dzieci, które w ich wieku podjęły się określonej aktywności obywatelskiej. Odniesienie do rówieśników z pewnością może wpłynąć na pobudzenie u dzieci chęci do podejmowania podobnych działań.
„Samoregulacja w szkole. SELF-REG” to z pewnością wartościowe źródło informacji dla wszystkich zainteresowanych tematyką samoregulacji w kontekście edukacji. Autor nie tylko wskazuje na istotę tego zagadnienia, ale także oferuje praktyczne narzędzia, które mogą znacząco poprawić jakość życia szkolnego i pozaszkolnego. Książkę zdecydowanie polecam nauczycielom, rodzicom i wszystkim, którzy pragną wspierać dzieci w codziennych wyzwaniach szkolnych i pozaszkolnych. Szczegółowe opisy oraz klarowne przykłady z życia szkoły sprawiają, że wiedzę zaczerpniętą z książki łatwo przełożyć na praktykę i do tego zdecydowanie zachęcam wszystkich sięgających po tę książkę.
